หลักการพื้นฐานที่ใช้พิจารณาคุณภาพของเพชร จะใช้หลัก 4 ประการ (4Cs) ประกอบด้วย
1. Color (สีของเพชร)
2. Clarity (ความบริสุทธิ์)
3. Carat (น้ำหนักเพชรเทียบเป็นกะรัต)
4. Cut (รูปแบบและทรงการเจียระไน)
สี (Color)
สี (น้ำ) ของเพชร แบ่งออกเป็น 5 กลุ่ม ดังนี้
1. D E F (Colorless) ไร้สี
2. G H I J (Near Colorless) เกือบไร้สี
3. K L M (Faint) มีสีจางๆ
4. N O P Q R (Very Light) สีอ่อนมาก
5. S T U V W X Y Z (Light) สีอ่อน
น้ำ100 = D
น้ำ 99 = E
น้ำ 98 = F
น้ำ 97 = G
น้ำ 96 = H
น้ำ 95 = I
น้ำ 94 = J
น้ำ 93 = K
น้ำ 92 = L
น้ำ 91 = M
น้ำ 90 = N
ความบริสุทธิ์ สะอาด (Clarity)
การจัดระดับของความสะอาดของเพชรโดยสถาบันตรวจสอบคุณภาพเพชร จะใช้หลักเกณฑ์
ในการตรวจสอบโดยใช้แว่นขยายที่มีกำลังขยาย 10 เท่า (10X) เพื่อออกใบรับรองคุณภาพเพชร
ความสะอาดมาตราฐานคือ IF ส่วนความสะอาด FL นั้นหาได้ยากมาก
ความสะอาดของเพชร จำแนกได้ดังนี้
1. FL (Flawless) สะอาด ไม่มีตำหนิใดๆเลย
2. IF (Internal Flawless) สะอาด ไม่มีตำหนิภายในเนื้อเพชรเลย เมื่อมองด้วยกล้องขยาย 10 เท่า
3. VVS1 , VVS2 (Very Very Slightly Inclusion) มีตำหนิภายในน้อยมากๆ มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น
4. VS1 , VS2 (Very Slightly Inclusion) มีตำหนิภายในน้อย มองด้วยตาเปล่าไม่เห็น
5. SI1 , SI2 (Slightly Inclusion) มีตำหนิมาก มองเห็นได้ง่ายเมื่อใช้กล้องขยาย 10 เท่า
6. I1 , I2 , I3 (Inclusion) มีตำหนิมาก มองเห็นได้ง่ายด้วยตาเปล่า
กะรัต (Carat)
เพชรที่มีขนาดใหญ่น้ำหนักต่อเม็ดมาก ราคาจะสูงกว่าเพชรที่มีขนาดเล็กน้ำหนักน้อย
กะรัต คือ หน่วยของน้ำหนักสำหรับชั่งเพชรพลอย น้ำหนัก 1 กะรัต แบ่งออกอีกเป็น 100 ส่วน (100 สตางค์,ตังค์)
1 กะรัต = 100 สตางค์
0.50 กะรัต = 50 สตางค์
0.05 กะรัต = 5 สตางค์
เหลี่ยม (Cut)
ทรงการเจียระไน เป็นปัจจัยหลักที่จะทำให้เพชรเกิดประกาย ยิ่งเพชรมีเหลี่ยมทรงที่สมบูรณ์มากเท่าไหร่ ก็จะเกิดการสะท้อนกลับของแสงมาที่หน้าเพชรเกิดประกายของเพชรมากขึ้น
ตามมาตราฐานสากลจะแบ่งระดับความสมบูรณ์ของเหลี่ยมเพชรไว้ดังนี้ คือ Excellent, Very Good, Good, Fair, Poor
ถ้า Pavilion ลึกไป แสงจะทะลุออกด้านข้าง
ถ้า Pavilion ตื้นไป แสงจะทะลุออกด้านล่าง
ถ้า Pavilion ได้สัดส่วน แสงจะสะท้อนกลับขึ้นมาด้านหน้า
เปรียบเทียบเพชรน้ำหนักเท่ากัน แต่หน้ากว้างไม่เท่ากัน เนื่องจาก Pavilion แตกต่างกัน
เพชร 1 กะรัต ขนาด 6.7 มิล มี Pavilion ตื้นเกินไป ทำให้ได้หน้ากว้างขึ้น แต่เพชรจะไม่มีประกาย
เพชร 1 กะรัต ขนาด 6.5 มิล มี Pavilion ได้สัดส่วนพอดี ประกายเพชรสวยงาม
เพชร 1 กะรัต ขนาด 6.3 มิล มี Pavilion ลึกเกินไป ทำให้หน้ากว้างน้อย ประกายเพชรน้อย
